Trong nhiều thập kỷ, tấm bằng đại học từng được xem là “điều kiện tiên quyết” để có mức lương cao và ổn định. Tuy nhiên, dữ liệu mới nhất năm 2024 từ Bureau of Labor Statistics (BLS) của Mỹ cho thấy một sự thay đổi lớn: có đến hàng trăm nghìn người Mỹ đang kiếm lương 6 chữ số (từ 100.000 USD trở lên) mỗi năm mà không cần bằng cử nhân 4 năm.
Thực tế, trong danh sách 20 nghề có thu nhập cao nhất không yêu cầu bằng đại học, mức lương trung bình dao động từ 99.670 USD đến 144.580 USD/năm – tương đương 2,5–3,6 tỷ VND/năm (tỷ giá ≈ 25.000 VND/USD). Đây là những con số khiến nhiều cử nhân tốt nghiệp các ngành hot cũng phải bất ngờ.
Top 5 nghề lương cao nhất không cần bằng đại học (dữ liệu BLS 2024)
Kiểm soát không lưu (Air Traffic Controller)
Thu nhập trung bình: 144.580 USD/năm ≈ 3,61 tỷ VND
Yêu cầu: Hoàn thành chương trình đào tạo của FAA (khoảng 3–5 tháng lý thuyết + thực hành) và chứng chỉ.
Phi công thương mại (không bay cho hãng hàng không lớn – Commercial Pilot)
Thu nhập trung bình: 122.670 USD/năm ≈ 3,07 tỷ VND
Yêu cầu: Giấy phép phi công thương mại CPL + giờ bay tích lũy (khoảng 1.500 giờ).
Nhân viên vận hành lò phản ứng hạt nhân (Nuclear Reactor Operator)
- Thu nhập trung bình: 122.610 USD/năm ≈ 3,06 tỷ VND
- Yêu cầu: Đào tạo chuyên sâu tại chỗ + chứng chỉ của Ủy ban Điều tiết Hạt nhân Mỹ (NRC).
Thợ lắp đặt & sửa chữa thang máy (Elevator and Escalator Installer/Repairer)
- Thu nhập trung bình: 106.580 USD/năm ≈ 2,66 tỷ VND
- Yêu cầu: Chương trình học việc 4 năm (có lương) + chứng chỉ.
Nhân viên vận hành nhà máy điện (Power Plant Operator/Distributor)
- Thu nhập trung bình: 99.670 USD/năm ≈ 2,49 tỷ VND
- Yêu cầu: Chứng chỉ nghề + kinh nghiệm thực tế.
Ngoài 5 nghề trên, danh sách của BLS còn có rất nhiều công việc khác vượt mốc 100.000 USD như kỹ thuật viên turbine gió, quản lý vận tải đường thủy, kỹ thuật viên sonar tàu ngầm… đều chỉ cần chứng chỉ nghề hoặc học việc kéo dài 1–4 năm.
Tại sao xu hướng “không cần đại học” lại bùng nổ mạnh mẽ?
Gen Z muốn vào làm nhanh, ít nợ hơn
Theo khảo sát của Federal Reserve, 42% sinh viên đại học Mỹ đang gánh nợ trung bình 37.000 USD khi tốt nghiệp. Trong khi đó, người học nghề hoặc chứng chỉ thường ra trường không nợ và bắt đầu kiếm tiền ngay từ năm 19–22 tuổi.
Tay nghề kỹ thuật đang được trả lương xứng đáng
Nhu cầu nhân lực cho các ngành cơ sở hạ tầng, năng lượng sạch, hàng không và sản xuất cao cấp tăng vọt. Những công việc này đòi hỏi kỹ năng thực hành cao, khó tự động hóa hoàn toàn bằng AI hay robot trong ít nhất 10–20 năm tới.
AI và tự động hóa đang “dọn đường” cho lao động tay nghề cao
Các công việc văn phòng lặp lại (nhập liệu, hỗ trợ khách hàng cơ bản…) đang bị AI thay thế nhanh chóng. Ngược lại, những nghề đòi hỏi phán đoán tức thời, làm việc ở môi trường phức tạp (độ cao, áp suất cao, bức xạ…) vẫn cần con người – và được trả lương rất cao để bù đắp rủi ro.
Con đường thành công tài chính ngày càng đa dạng
Không còn chỉ có mỗi lộ trình: THPT → Đại học → Lương khởi điểm 8–15 triệu/tháng (ở Việt Nam). Giờ đây có thêm các lộ trình:
– THPT → Học nghề 1–2 năm → Lương khởi điểm 15–30 triệu/tháng (thợ hàn công nghệ cao, kỹ thuật viên turbine gió, thợ sửa chữa máy bay…)
– THPT → Học chứng chỉ quốc tế (phi công, kiểm soát không lưu…) → Lương 50–100 triệu/tháng khi có kinh nghiệm.
Lời khuyên nào cho giới trẻ Việt Nam
Đại học vẫn rất giá trị với một số ngành (bác sĩ, luật sư, kỹ sư phần mềm cao cấp…), nhưng nó không còn là con đường duy nhất, đôi khi không phải là con đường nhanh nhất, rẻ nhất – để đạt mức lương 6–7 chữ số.
Nếu bạn đang cân nhắc giữa 4 năm đại học với khoản nợ vài trăm triệu và 1–4 năm học nghề/chứng chỉ để ra làm ngay với lương cao thì dữ liệu từ thị trường lao động Mỹ (và xu hướng đang lan đến Việt Nam) đã trả lời rất rõ ràng: Thành công tài chính không còn phụ thuộc vào tấm bằng, mà phụ thuộc vào kỹ năng thực tế bạn sở hữu.
Pithanh – Pepperstone
