Tài sản số từng bị xem là “dị giáo” đang dần bước vào dòng chính hệ thống tài chính
Trong một thời gian dài, tài sản số và công nghệ blockchain bị xem là một lĩnh vực rủi ro cao, xa lạ với hệ thống tài chính chính thống. Tuy nhiên, thực tế đang thay đổi nhanh chóng. JPMorgan đã sử dụng tài sản số cho giao dịch repo, BlackRock ra mắt quỹ đầu tư token hóa đầu tiên, và Ngân hàng Trung ương Singapore (MAS) xây dựng một nền tảng tài chính on-chain.
Tại Việt Nam, các chuyên gia và hiệp hội ngành tài chính đang đề xuất Chính phủ thí điểm xây dựng sàn giao dịch tài sản số. Tài sản số đang vượt khỏi khuôn khổ đầu cơ, trở thành nguồn thanh khoản mới trong dòng chảy tài chính toàn cầu.
Blockchain: Dòng điện, không phải dòng nước
Việc triển khai sandbox tài sản số không đơn thuần là một quyết định công nghệ, mà là một lựa chọn về tư tưởng phát triển. CEO một sàn giao dịch crypto lớn từng so sánh blockchain như nước, không thể ngăn cản. Tuy nhiên, giáo sư Trần Ngọc Thơ cho rằng blockchain nên được ví như dòng điện: hữu ích nhưng nguy hiểm nếu không có hệ thống kiểm soát.
Dòng điện cần trạm biến áp, cầu dao và người chịu trách nhiệm. Tài sản mã hóa cũng vậy. Chính sách không nên mở cửa vô điều kiện chỉ vì sợ người dân tìm cách sử dụng phi chính thức. Ngược lại, cần xác định rõ ai được phép triển khai, dưới sự giám sát nào, và trách nhiệm ra sao nếu có sự cố xảy ra.
Phân biệt rõ giữa blockchain, tài sản mã hóa và hành vi đầu tư
Một nhầm lẫn phổ biến là đồng nhất blockchain với tài sản mã hóa và hoạt động đầu tư. Trên thực tế:
Blockchain là hạ tầng công nghệ, phục vụ nhiều lĩnh vực như y tế, giáo dục, bảo hiểm…
Tài sản mã hóa là sản phẩm có giá trị giao dịch, gắn liền với biến động thị trường.
Stablecoin, token và các sản phẩm DeFi mang tính tài chính cao, thường đi kèm rủi ro.
Việc đồng nhất chúng và hợp thức hóa tất cả dưới cái tên “công nghệ” là cách diễn giải sai, dễ dẫn đến chính sách thiếu kiểm soát.
Blockchain là chuỗi niềm tin, không chỉ là chuỗi khối
Blockchain không chỉ mang dữ liệu, mà còn chứa đựng niềm tin, thậm chí là giá trị tài chính tương đương tiền. Vì thế, mọi hành vi giao dịch tài sản mã hóa không còn đơn thuần là thao tác kỹ thuật mà là sự phân bổ rủi ro và niềm tin tài chính.
Một số mô hình như staking, yield farming… tuy nhân danh blockchain nhưng thực chất là sản phẩm tài chính phi truyền thống. Nếu không có chính sách kiểm soát, rủi ro sẽ không chỉ thuộc về người dùng mà còn ảnh hưởng đến toàn hệ thống tài chính.
Việt Nam cần chính sách kiểm soát – không chỉ là sự cổ vũ
Việc nhập khẩu luận điểm “công nghệ không thể ngăn” sẽ khiến chính sách luôn bị động, phải chạy theo thị trường. Cần xác lập ai là chủ thể chính trong việc định hướng hệ sinh thái tài sản số, và đặt ra giới hạn rõ ràng trong sandbox thí điểm.
Thị trường mong muốn sandbox minh bạch, có kiểm toán, có cơ chế phối hợp rõ ràng giữa Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính, Bộ Tư pháp và các cơ quan liên quan.
Tài sản mã hóa: Có thể trở thành công cụ quyền lực phi chính thống
Không kiểm soát tốt, tài sản mã hóa sẽ trở thành công cụ tài sản ngầm, phục vụ các hoạt động rửa tiền, thao túng chính sách, thậm chí là ngoại giao mã hóa. Một số loại tiền mã hóa như USD1 đang trở thành kênh kết nối mềm giữa các nhóm quyền lực.
Kết luận: Không phải quản để phát triển, mà phát triển để quản lý
Tài sản mã hóa là dòng điện siêu tốc. Không thể quản lý bằng tư duy cũ, cũng không thể thả nổi. Quản lý không phải là cản trở đổi mới, mà là để đảm bảo không ai bị giật khi dòng điện đi sai hướng.
Việt Nam cần tiến chậm nhưng chắc, xây dựng hạ tầng pháp lý vững vàng, để phát triển blockchain và tài sản số trong phạm vi kiểm soát được quyền lực tài chính mới phát sinh.
Võ Tường
