Thí điểm thị trường tài sản số: Cơ hội và thách thức cho kinh tế tư nhân Việt Nam
Bước đi quan trọng trong quản lý tài sản số
Việc thí điểm thị trường tài sản số được coi là bước ngoặt lớn nhằm đưa một khu vực kinh tế mới nổi vào khuôn khổ pháp lý. Tuy nhiên, nếu khung quản lý thiên về kiểm soát tuyệt đối mà thiếu phân định rủi ro, điều này có thể tạo ra rào cản đối với đổi mới sáng tạo.
Trong nhiều năm qua, Việt Nam chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ nhưng thiếu kiểm soát của thị trường tài sản mã hóa. Theo báo cáo Global Crypto Adoption Index 2024 của Chainalysis, Việt Nam đứng thứ 5 toàn cầu về mức độ chấp nhận tài sản số. Giai đoạn 2023–2024, dòng vốn liên quan đến Việt Nam qua các nền tảng blockchain vượt 100 tỉ USD, mang lại lợi nhuận khoảng 1,2 tỉ USD năm 2023. Những con số này cho thấy sự tồn tại của một khu vực kinh tế quy mô lớn nhưng vẫn hoạt động bên ngoài hành lang pháp lý.
Ngày 9/9/2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết 05/2025/NQ-CP, chính thức thí điểm thị trường tài sản mã hóa. Đây là bước đi nhằm chấm dứt giai đoạn tăng trưởng tự phát, đồng thời thiết lập cơ chế quản lý dòng vốn, thuế và ổn định tài chính.
Nội dung chính của Nghị quyết 05
Nghị quyết thể hiện quan điểm hợp pháp hóa đi kèm kiểm soát chặt chẽ, với một số quy định nổi bật:
Công nhận pháp lý: Tài sản mã hóa được định nghĩa riêng, không bao gồm chứng khoán và dạng số của tiền pháp định để tránh xung đột luật.
Điều kiện gia nhập thị trường: Doanh nghiệp phát hành phải là công ty thành lập hợp pháp tại Việt Nam. Các sàn giao dịch cần vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỉ đồng, trong đó 35% thuộc về ít nhất 2 định chế tài chính lớn. Hệ thống công nghệ thông tin phải đạt chuẩn an toàn cấp độ 4.
Cơ chế phát hành và giao dịch: Tài sản mã hóa phát hành phải bảo chứng bằng tài sản thực (không bao gồm chứng khoán, tiền pháp định) và chỉ được bán cho nhà đầu tư nước ngoài. Nhà đầu tư trong nước buộc phải giao dịch qua sàn được cấp phép trong vòng 6 tháng kể từ khi sàn đầu tiên hoạt động.
Những quy định này cho thấy mục tiêu chính của Nhà nước là kiểm soát dòng vốn, ngăn chặn rủi ro hệ thống và bảo vệ nhà đầu tư.
Cơ hội cho doanh nghiệp SME nhờ token hóa
Một điểm tích cực là nghị quyết hợp pháp hóa cơ chế token hóa tài sản thực. Đây có thể trở thành giải pháp huy động vốn mới cho khối doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) – chiếm 98% tổng số doanh nghiệp nhưng chỉ tiếp cận được 20% dư nợ tín dụng.
Token hóa cho phép chia nhỏ tài sản có tính thanh khoản thấp thành các token kỹ thuật số giao dịch trên blockchain. Cơ chế này mở rộng cơ hội đầu tư, gia tăng tính thanh khoản và tạo ra kênh huy động vốn song song với ngân hàng truyền thống.
Bên cạnh đó, để huy động vốn thành công qua token hóa, doanh nghiệp phải nâng cao chuẩn mực quản trị: minh bạch báo cáo định giá, tài chính kiểm toán, hồ sơ pháp lý rõ ràng. Quá trình này vừa giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn quốc tế vừa là “chứng nhận” về chất lượng quản trị, mở đường cho việc tiếp cận các nguồn vốn khác.
Hệ sinh thái dịch vụ phụ trợ – thị trường tiềm năng
Cơ hội không chỉ đến từ việc vận hành sàn giao dịch mà còn mở ra hệ sinh thái dịch vụ phụ trợ gồm:
Lưu ký tài sản số đạt chuẩn an toàn.
Kiểm toán bảo mật hợp đồng thông minh.
Công nghệ pháp lý (RegTech) phục vụ tuân thủ AML/CFT.
Dịch vụ định giá và tư vấn pháp lý cho các đợt phát hành token.
Đây sẽ là mảnh đất màu mỡ cho các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực blockchain.
Thách thức và băn khoăn từ cộng đồng
Dù mở ra cơ hội, Nghị quyết 05 vẫn làm dấy lên nhiều băn khoăn. Ví dụ, quy định cấm giao dịch tài sản mã hóa ngoài hệ thống cấp phép nhưng chưa định nghĩa rõ “giao dịch” có thể khiến nhiều hoạt động cốt lõi trên blockchain như swap, stake, bridge, P2P, airdrop hay voting bị coi là vi phạm. Điều này có nguy cơ kìm hãm sự phát triển của toàn bộ hệ sinh thái blockchain trong nước.
Do đó, giới chuyên gia đề xuất cách tiếp cận quản lý dựa trên rủi ro (risk-based approach), tập trung giám sát nghiêm ngặt tại các điểm on ramp/off ramp – nơi chuyển đổi giữa tiền pháp định và tài sản mã hóa, thay vì siết chặt toàn diện. Đồng thời, pháp luật cần công nhận quyền sở hữu và giao dịch tài sản mã hóa hợp pháp trên ví cá nhân.
Phương Trinh
Môi Trường Đầu Tư
